Linkshttps://www.facebook.com/groups/1230973066922364/

Monday, October 7, 2013

Κέντημα, μια τέχνη ξεχασμένη

"Καράβι". Χειροποίητο κέντημα από την Ευαγγελία Ανδρέου
Η Κεντητική είναι ο λαμπρότερος κλάδος της ελληνικής λαϊκής τέχνης με έργα που παρουσιάζουν ξεχωριστό ενδιαφέρον όχι μόνο καλλιτεχνικό αλλά και εκτελεστικό και κυρίως  σημασιολογικό. Επειδή  εντάσσεται στη λαϊκή τέχνη αυτό σημαίνει ότι συνεχιστής μα και ο καλλιτέχνης δεν είναι άλλος παρά , ο απλός καθημερινός-λαϊκός άνθρωπος.
Η Τέχνη του κεντήματος με το πέρασμα των χρόνων βλέπουμε να παρεξηγείτε , κι όμως αν αναλογιστούμε ότι χρονολογικά τοποθετείται από τις παλαιότερες τέχνες που υπάρχει (τουλάχιστον από την εποχή του Ορείχαλκου 3.000 Π.Χ.) σίγουρα θα μπορούσαμε να αντιληφθούμε πόσο σημαντική είναι η ύπαρξή της , καθώς ήταν και από τις πρώτες μορφές τέχνης που εμφανίστηκε, αρχικά για πρακτικούς λόγους. Από τότε που ο άνθρωπος στην προσπάθεια του να ζεσταθεί ανακαλύπτοντας τρόπους για την δημιουργία ενδυμάτων αρχικά από δέρματα ζώων  κι έπειτα με την εξέλιξη του ανθρώπου ενδυματολογικά αλλά και αισθητικά για τον ίδιο καθώς και τον χώρο που διέμενε ,εξελίχθηκε παράλληλα και η μορφή του κεντήματος. Ιδιαίτερη άνθηση παρουσιάζει γύρω στον 18ο με 19ο αιώνα και ιδίως με την εμφάνιση του κινήματος του Διαφωτισμού , μια περίοδος που χαρακτηρίστηκε από το ανήσυχο ερευνητικό πνεύμα. Κάτι που επηρέασε σημαντικά την τέχνη της κεντητικής.
Ετυμολογικά η λέξη κέντημα σημαίνει τρύπημα –τσίμπημα με αιχμηρό αντικείμενο πάνω στο ύφασμα. Επίσης αυτό που πολλοί ίσως να μην γνωρίζετε είναι ότι το κέντημα ως μορφή τέχνης ήταν σε τόσο υψηλό επίπεδο που δεν ήταν απλά μια  τέχνη που ασχολιόντουσαν κατεξοχήν οι νοικοκυρές με  βαρετό τρόπο μόνο και μόνο για να γεμίσουν την καθημερινότητά τους . Κάτι που πολλοί από εμάς έχουμε   μάθει να αντιμετωπίζουμε το κέντημα και κυρίως θεωρώντας  το  σαν κάτι ανώφελο και ξεπερασμένο, παραλληλίζοντας το  με τα χρόνια της γιαγιάς μας για να του δώσουμε το στίγμα του παλλαϊκού και εκτός μόδας. Κι όμως ασχολιόντουσαν το ίδιο οι γυναίκες και οι άνδρες και μάλιστα δινόταν ιδιαίτερη προσοχή αφού , οι τεχνίτες των κεντημάτων έπρεπε να μελετήσουν για αυτήν την τέχνη υπό την επίβλεψη κάποιου αρχιτεχνίτη . Ενώ Χρειαζόταν να περάσουν περισσότερα από δέκα χρόνια έως ότου να έχουν την δυνατότητα να εξασκήσουν την τέχνη από μόνοι τους. Κατά τους προϊστορικούς χρόνους η τέχνη της κεντητικής ήταν ανάλογης σημασίας με την τέχνη της αρχιτεκτονικής και μάλιστα τα κεντήματα και τα εργόχειρα θεωρούνταν ως προτεραιότητα μόνο για επιλεγμένα και ταλαντούχα αγόρια και κορίτσια, που ασχολιόντουσαν  πολλά χρονιά με την συγκεκριμένη τέχνη.
Λέγετε ότι γύρω στο 1480, ο Λεονάρντο Ντα Βίντσι επισκέφτηκε τα Λεύκαρα της Κύπρου και παράγγειλε τότε τον «ποταμό» που ήταν ένα σχέδιο σε ένα μεγάλο, μακρύ τραπεζομάντιλο, αποκλειστικά για τον ίδιο. Έκτοτε το σχέδιο φέρει την ονομασία του «σχέδιο Ντα Βίντσι». χαρίζοντας το τραπεζομάντιλο αυτό στον καθεδρικό ναό Ντοούμο του Μιλάνου, όπου υπάρχει μέχρι σήμερα. Που μάλιστα συμπεριλήφθηκε πρόσφατα στον κατάλογο Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ουνέσκο.
    Εδώ και δεκαετίες όμως η εξέλιξη έφερε και τη μόδα και η μόδα έβγαλε τελείως από την καθημερινότητά μας την τέχνη του κεντήματος που κατά καιρούς ακούς να αναφέρονται γι αυτήν σαν κάτι ξεπερασμένο και παλαιομοδίτικο. Δεν φτάνει που πάψαμε πλέον να τα διακοσμούμε στα σπίτια μας, μα το πιο λυπηρό είναι ότι έχουμε πάψει  να ασχολούμαστε με αυτό είτε ως γνώση μα είτε και ως εικαστική τέχνη. Κάποτε  οι κοπέλες ήταν υποχρεωμένες μέσα στις γνώσεις τους να συμπεριληφθεί κι αυτό,  τώρα όμως ούτε καν αναγνωρίζουν την καλλιτεχνική της αξία.
Την τέχνη της κεντητικής την συναντάμε σε κάθε  μέρος αυτού του τόπου μα και σε ολόκληρο τον κόσμο. Ποιος από εμάς δεν έχει ένα έργο της μητέρας του ή της γιαγιάς του κρυμμένο σε κάποιο συρτάρι του σπιτιού του; Δυστυχώς όμως παραμένει καλά κρυμμένο δίχως να αντιλαμβανόμαστε ότι πράγματι είναι μια προίκα όχι προσωπική ή οικογενειακή μα ολόκληρου του ελληνισμού. Αυτό που μέσα σε όλα μας χαρακτηρίζει και μας εντάσσει σε ιδιαίτερη θέση , κάτι που ακόμη και οι ίδιες οι γυναίκες-καλλιτέχνες που δημιουργούσαν αυτά τα έργα δεν μπορούσαν να αντιληφθούν την σημασία της. Σίγουρα σημαντικό στοιχείο είναι και το γεγονός ότι η θέση της γυναίκας για αρκετό διάστημα ήταν σε κατώτερη τάξη, που είχε αντίκτυπο και σε ότι έκανε και δημιουργούσε. Κι όμως αν προσπαθούσαμε να μαθαίναμε  περισσότερα σχετικά με αυτή, μπορεί να ανακαλύπταμε τελικά πόσο απίστευτα συναρπαστική είναι και ως τέχνη μα και ως δύναμη(ψυχική- πνευματική- οικονομική).Επιστημονικά έχει αποδειχθεί  κατά καιρούς ότι η κεντητική ως δραστηριότητα μπορεί να βοηθήσει σημαντικά ακόμη και τα άτομα με καταθλιπτικές τάσεις. Μα και ότι μπορεί με την ανάλογη προβολή να συμβάλλει σημαντικά στην οικονομία και ανάπτυξη ενός τόπου. Κι όμως το δυσάρεστο είναι ότι δεν χρησιμοποιήθηκε όπως της άρμοζε. Γι αυτό ακόμη κι αν δεν έχουμε την ικανότητα να την χειριστούμε τουλάχιστον ας της δώσουμε τη θέση που της αξίζει. Της το οφείλουμε .

«Το κέντημα είναι γλέντημα 
η ρόκα είναι  σεργιάνι
και ο αργαλειός είναι σκλαβιά,
σκλαβιά πολύ μεγάλη».
(Λαϊκή παροιμία)

Ευαγγελία Ανδρέου.

4 comments:

  1. Θέλω κι εγώ ένα!

    ReplyDelete
  2. Πολύ καλό και επεξηγηματικό κείμενο. Έτσι πρέπει να είναι. Το κέντημα έχει εικαστική αξία και καλλιτεχνική έκφραση. Το πόσο καλλιτέχνημα μπορεί να είναι εξαρτάται αποκλειστικά από την ευαισθησία, της ή του δημιουργού και εκεί βρίσκεται και η αξία του. Συμφωνώ επίσης ότι η εγκατάλειψη της παραδοσιακής καλλιτεχνικής έκφρασης, μας έχει κοστίσει σε ιστορική μνήμη. Ένα κέντημα ή ένα τραγούδι, μπορούν να μεταφέρουν μέσα τους ανεκτίμητες πληροφορίες.

    ReplyDelete
  3. δυστυχως οι αρχιτεκτονες και οι διακοσμητες οχι μονο δεν χρησιμοποιησαν το κεντημα στη διακοσμηση του σπιτιου ;αλλα και το διεβαλαν ως ντεμοντε, παρωχημενο και κιτσ. ετσι ουτε τα παλιοτερα κεντηματα χρησιμοποιουνται και μενουν σε συρταρια και μπαουλα αλλα ουτε και ανανεωνονται τα σχεδια. οσες κενταμε αντλουμε σχεδια απο δυο μοναδικα ελληνικα περιοδικα, που περισσοτερο αντιγραφουν το στυλ απο ξενα, ιδιωε οταν προκειται για ασπροκεντηματα, ειτε μιμουνται ξανα λκαι ξανα λαικα μοτιβα , βυζαντινοτροπα χρυσοκεντηματα και λουλουδενεις γιρλαντες. αν ομως οι αρχιτεκτονες και οι διακοσμητες χρησιμοποιουσαν το κεντημα ουτε η τεχνη θα χανοταν και θα δινοταν η ευκαιρια σε συγχρονους καλλιτεχνες να σχεδιασουν μοντερνα σχεδια και να ανανεωσουν το ειδος και τις βελονιες. ακομα το μουσειο λαικης τεχνης και το μουσειο μπενακη, που εχουν μεγαλες και αξιολογες συλλογες κεντηματων θα μπορουσαν να πωλουν πακετα - απο μικρα εως μεγαλα και σε ποικιλια τιμων- με υφασμα , κλωστες και σχεδιο απο συγκεκρομενα εκθεματα, για πολικιλες χρησεις, απο θηκες γιαλιων, σελιδοδεικτες, καδρα, μαξιλαρια κλπ . εχω παρομοιο πακετ για καδρο απο το μουσειο βικτωριας -αλβερτου του λονδινου, με σχεδιο απο λεπτομερεια κινεζικου κεντηματος. και ειναι ωραιοτατο.

    ReplyDelete