Linkshttps://www.facebook.com/groups/1230973066922364/

Monday, August 19, 2013

... θα συνεχίσουν μεν να είναι δοξασμένα, μα όχι πλέον ερείπια.-


---------------------------------------------------
ΠΑΡΑΔΟΣΗ & ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΓΕΝΟΣ
---------------------------------------------------

Αν και είχα σκοπό να ξεκινήσω διαφορετικά το κείμενό μου, μία πρόσφατη επίσκεψη στο μουσείο Λαϊκής τέχνης μου άλλαξε κάθε δεδομένο. Εκστασιασμένη  από την ποικιλομορφία  των αντικειμένων μα και μαγεμένη από την πλούσια μας παράδοση που για άλλη μια φορά αποδεικνύεται το πάθος των ανθρώπων για τη τέχνη και κατ επέκταση για την παράδοσή τους,  εμφανίστηκε αυτομάτα στο νου μου ένα δοκίμιο που έτυχε κάποτε να διαβάσω, του Μεγάλου Έλληνα Νομπελίστα Ποιητή Γεώργιου Σεφέρη (1900-1971): "Βρισκόμαστε σ ένα σταυροδρόμι‡ δεν ήμασταν ποτέ απομονωμένοι‡ μείναμε πάντα ανοιχτοί σ' όλα τα ρεύματα Ανατολή και Δύση‡ και τ' αφομοιώναμε  θαυμάσια τις ώρες που λειτουργούσαμε σαν εύρωστος οργανισμός. Συνταραζόμαστε κι εμείς, δικαιολογημένα ή αδικαιολόγητα, από διαδοχικές κρίσεις, αποκαλυπτικές εφευρέσεις και φόβους, που δεν αφήνουν τον ανθρώπινο νου να ηρεμήσει σαν την καλαμιά στον κάμπο. Μπροστά σ’ αυτά, τι μας μένει για να βαστάξουμε αν απαρνηθούμε τον εαυτό μας . Δε μένω τυφλός στα ψεγάδια μας, αλλά έχω την ιδιοτροπία να πιστεύω στον εαυτό μας. Σας παρακαλώ να με συγχωρήσετε που μνημονεύω εδώ προσωπικές εμπειρίες‡ δεν έχω άλλο πειραματόζωο από εμένα. Και η προσωπική μου εμπειρία μου δείχνει πως το πράγμα που με βοήθησε, περισσότερο από κάθε άλλο, δεν ήταν οι αφηρημένοι στοχασμοί ενός διανοουμένου, αλλά η πίστη και η προσήλωσή μου σ' έναν κόσμο ζωντανών και περασμένων ανθρώπων‡ στα έργα τους, στις φωνές τους, στο ρυθμό τους, στη δροσιά τους. Αυτός ο κόσμος, όλος μαζί, μου έδωσε το συναίσθημα πως δεν είμαι μια αδέσποτη μονάδα, ένα άχερο στ'  αλώνι. Μου έδωσε τη δύναμη να κρατηθώ ανάμεσα στους χαλασμούς που ήταν της μοίρας μου να ιδώ. Κι ακόμη, μ' έκανε να νιώσω, όταν ξαναείδα το χώμα που με γέννησε, πως ο άνθρωπος έχει ρίζες, κι όταν τις κόψουν πονεί, βιολογικά, όπως όταν τον ακρωτηριάσουν.
Κι όλα τούτα θα μπορούσα να τα ονομάσω με τη λέξη παράδοση, που την ακούμε κάποτε ψυχρά και μας φαίνεται υπόδικη. Αλήθεια, υπάρχουν ροπές που νομίζουν πως η παράδοση μας στρέφει σε έργα παρωχημένα και ανθρώπους παρωχημένους‡ πως είναι πράγμα τελειωμένο και άχρηστο για τις σημερινές μας ανάγκες‡ πως δεν μπορεί να βοηθήσει σε τίποτε τον σημερινό τεχνοκρατικό άνθρωπο που γνώρισε φριχτούς πολέμους και φριχτότερα στρατόπεδα συγκεντρώσεως‡ αυτόν τον άνθρωπο που αμφιταλαντεύεται ανάμεσα στην κατάσταση του θηρίου και την κατάσταση του ανδροειδούς. Η παράδοση είναι λοιπόν ένα περιττό βάρος που πρέπει να εξοβελιστεί. Μου φαίνεται πως αυτές οι ροπές εκπορεύουνται από τη σύγχρονη απελπισία για την αξία του ανθρώπου. Είναι τα συμπτώματα ενός πανικού, που εν ονόματι του ανθρώπου τείνουν να κατακερματίσουν την ψυχή του ανθρώπου. Όμως τι απομένει αν βγάλουμε από τη μέση τον άνθρωπο;"


Γ. Σεφέρη, Δοκιμές, τ.2, εκδ. Ίκαρος, Αθήνα 1974, σσ. 175-177



    Αν και μετά από το συγκεκριμένο κείμενο ότι και να ειπωθεί θεωρώ ότι είναι περιττό, θα σταθώ μόνο σ ένα σημείο, στην τελευταία φράση. Αλήθεια, τι απομένει; Ο άνθρωπος είναι το δένδρο της παράδοσης και όλοι μαζί  το δάσος που φτιάχνουμε την ιστορία, τον πολιτισμό, την παράδοσή μας. αυτό που ενώνει το παρελθόν με το μέλλον.
Ακόμη και από τότε που εμφανίστηκε το ανθρώπινο είδος, πριν από  2,5 εκατομμύρια χρόνια με τον homo habilis τα σημαντικότερα κριτήρια εμφάνισης του γένους δεν είναι τόσο βιολογικά όσο πολιτισμικά, γι αυτό και ο άνθρωπος είναι η αφετηρία του πολιτισμού από την κατασκευή ακόμη των πρώτων λίθινων εργαλείων.Γιατί ο πολιτισμός  δεν είναι νοητικό δημιούργημα αλλά αυθόρμητη και αυθεντική έκφραση μέσα από τα συναισθήματα και τις ανάγκες που κατακλύζουν κάθε άνθρωπο.
    Παράδοση είναι εγώ, εσύ, ο καθένας χωριστά μα και όλοι μαζί, την παράδοση ο άνθρωπος την κουβαλάει από τότε που γεννιέται, από τα πρώτα του βήματα. Γεννιέται μέσα από αυτήν και είναι ο ίδιος που την γεννά. Παραλαμβάνει, δημιουργεί, ζει, εκφράζεται και τέλος παραδίδει.
    Ο άνθρωπος ζεί και πορεύεται μέσα από το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον που ο καθείς ονειρεύεται μέσα από τη δική του σκοπιά και βιώματα, ρυθμίζοντας έτσι τη ζωή του, μα παράλληλα και την ίδια την ιστορία της ανθρωπότητας.
    Γιατί παράδοση είναι η ιστορία του ανθρώπινου γένους.
    Αν δούμε την ιστορία  οιουδήποτε τόπου, από τη μια άκρη στην άλλη, αυτό που σίγουρα θα παρατηρήσουμε είναι ότι κάθε τόπος κυριαρχείται από συναισθήματα και χαρακτήρες. Από τη λύπη, τη χαρά, τον αγώνα της επιβίωσης μα και την αναγνώρισή του.
    Γι αυτό και ίσως το μεγάλο πρόβλημα της σύγχρονης εποχής είναι, στο πλαίσιο της παγκοσμιοποίησης, ότι δεν έχουμε καταλάβει πως ο όρος παράδοση δεν είναι κάτι λαϊκό και ξεπερασμένο, μα πέρα για πέρα επίκαιρο και άμεσα συνδεδεμένο με τον άνθρωπο και τη ζωή του.
    Η παράδοση είναι και θα παραμείνει ζωντανή όσο θα υπάρχει και το ανθρώπινο γένος, αυτή είναι που σηματοδοτεί τη συνέχειά του, αυτή του προσφέρει την ακράδαντη πιστη ότι είναι και από τους πιο σημαντικούς λόγους της ύπαρξής του.

    Αλήθεια, γνωρίζατε ότι στα χρόνια της Αλεξανδρινής περιόδου (από το θάνατο του Μέγα Αλέξανδρου το 323 π.Χ. έως τις αρχές της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας το 31 π.Χ.), πως η λέξη λαογραφία είχε διαφορετική χρήση; Λαογραφία έλεγαν τον κεφαλικό φόρο που εκπλήρωναν στην Αίγυπτο πολλοί κάτοικοι, από 14 έως 50 ετών. Χαρακτηριστικά την αποκαλεί ο μεγάλος Ιουδαίος ιστορικός, Ιώσηπος (37-100) "καθ’ εκάστην κεφαλήν εισφορά", ενώ οι πάπυροι τον αναφέρουν "επικαιφάλιον". Και όσους εκπλήρωναν τον φόρο τους τους αποκαλούσαν "λαογραφουμένους", καθώς και οι "Λαογράφοι" θεωρούνταν οι άρχοντες στα χωριά που φρόντιζαν για την είσπραξη του κεφαλικού φόρου.
    Κατά τον Ν. Πολίτη (1852-1921), Λαογράφος Καθηγητής Πανεπιστημίου Αθηνών: Γράφει πως, η λαογραφία εξετάζει τις παραδοσιακές εκδηλώσεις της ψυχικής και κοινωνικής ζωής του λαού, τις εκδηλώσεις που γίνονται με λόγια, με έργα ή με ενέργειες, σημειώνοντας ότι οι εκδηλώσεις αυτές δεν πηγάζουν από μια ειδική μόρφωση ή ανατροφή. Αντιθέτως είναι η μεταβολή, η παραφθορά των εκδηλώσεων της ζωής που πέρασε και που άφησε σ' αυτήν βαθειά τα χνάρια της, χαρακτηρίζοντας τον όρο Λαογραφία ως: ΜΙΑ ΥΠΕΡΟΧΗ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑ.

    Όσα προανέφερα δεν είναι μια απλή παρένθεση που παραθέτω κάποια στοιχεία ιστορικά προς γνώσιν σας, είναι μια άλλη μια απόδειξη ότι η Λαογραφία και κατ επέκταση η παράδοση (αφού είναι άμεσα συνδεδεμένη με τη λαογραφική ύπαρξη κάθε τόπου και κοινωνίας) είναι τόσο σημαντική και αναγκαία όσο η τροφή και η ένδυση. Ειδάλλως θα παραμείνουμε γυμνοί ιστορκά στους απογόνους μα, το κυριότερο, στον ίδιο μας τον εαυτό. Πως λοιπόν να μην αναρωτιέται κανείς γιατί κάτι τόσο ζωντανό και ουσιαστικό να βρίσκεται στο περιθώριο ή, για να το διατυπώσω καλύτερα, γιατί αυτή η πραγματικά αδικαιολόγητη αρνητική στάση και προσπάθεια να διατηρήσουμε εντέχνως την παράδοσή μας στον παρελθόντα χρόνο; Αρνούμαστε δίχως να αντιλαμβανόμαστε με αυτόν τον τρόπο ότι η παράδοση παραμένει ζωντανή μέσα από την καθημερινότητά μας, ακόμη και όταν σκεφτόμαστε το μέλλον μας κάνοντας όνειρα ο καθένας από τη δική του σκοπιά οτι κι αυτό στη σφαίρα της παράδοσης ανοίκει. Και όταν τα όνειρά μας πραγματοποιούνται, λέγεται λαογραφία. Με λίγα λόγια, η παράδοση είναι το όνειρο που έχει ο κάθε άνθρωπος από τη στιγμή που αρχίζει να καταλαβαίνει τον εαυτό του και να ξέρει τι θέλει  κι έτσι απλά, όταν πραγματοποιείται το όνειρο, καταγράφεται στο ¨βιβλίο¨ της λαογραφίας.
    Πάντως είναι πραγματικά λυπηρό έως και τρομακτικό που την παράδοση και τον λαϊκό πολιτισμό τα παρακολουθούμε ως μουσειακό έκθεμα δίχως να αντιλαμβανόμαστε ότι έτσι κλείνουμε την ίδια μας τη ζωή στα χρονοντούλαπα της ιστορίας, μιας ιστορίας ΄νεκρής΄ δίχως συνεχιστές, με εαυτούς απλούς παρατηρητές να παρακολουθούμε μια ταινία φολκλορικού χαρακτήρα που κάποια στιγμή έχει αντί συνέχειας, THE END. Ακόμη και η φράση που πολλές φορές έχουμε συνηθίσει να λέμε "Επιστροφή στη παράδοση",  είναι άτυπη και δίχως νόημα εάν πάνω απ όλα δεν έχουμε το αίσθημα του χρέους και του φιλότιμου (μία λέξη που τείνει να εξαλειφτεί), της προσφοράς και των ηθικών αξιών, της αποκατάστασης της επαφής του τότε και του τώρα, βάζοντας τα δικά μας θεμέλια σε αυτό που λέγεται ανθρωπότητα, με βασικό μέλημα να μην μπαίνουμε στη διαδικασία να μιμούμαστε ανόητα ότι μας βομβαρδίζεται μέσα από την παγκοσμιοποίηση, παρά έχοντας μόνο ως γνώμονα τούτο: << Η παράδοση & γενικότερα ο πολιτισμός είναι αδύνατη  χωρίς ηθικότητα  >> .
    Κατά τον Χαλκιδέο Λογοτέχνη Αδαμάντιο Παπαδήμα, όπως αναφέρει στο βιβλίο του ‘Γενικά στοιχεία λαογραφίας’ : "Ο Λαογράφος είναι ο αναστηλωτής δοξασμένων ερειπίων>>...
    Εγώ θα πρόσθετα ότι, εάν όλοι εμείς οι ΄τεχνίτες΄ και καθείς από τη δική του πλευρά  βάλει ένα μικρό λιθαράκι, το μόνο σίγουρο είναι ότι θα συνεχίσουν μεν να είναι δοξασμένα, μα όχι πλέον ερείπια.-


    Ευαγγελία Ανδρέου.
-------------------------------------------------------------------------------------------------

3 comments:

  1. Χαίρομαι πολύ και μου αρέσει αυτό το κείμενο. Όλοι προσπαθούν να προσομοιάσουν την κενότητα της Αμερικάνικης κουλτούρας για να ανήκουν κάπου, στο κενό. Μια μέρα, θα ανακαλύψουν ότι αυτό που ψάχνουν, αυτοί και τα ινδάλματά τους, το έχουν ήδη μέσα τους. Και ότι η αναζήτηση ήταν μάταιη. Όπως το ανακάλυψα και εγώ.
    Είναι μεγάλη τύχη να έχει γεννηθεί κανείς Έλληνας. Όχι επειδή γεννήθηκα εγώ. Επειδή τα έσβησα όλα, τα ξέχασα όλα, και αφομοιόθηκα με το κενό. Το πρόβλημα ήταν ότι δεν μπορούσα να ξεχάσω τα ελληνικά. Και όσο καταλάβαινα ελληνικά, κάτι που δεν γινόταν να σβήσει ξανασυνειδητοποιούσα, αυτά που είχα ξεχάσει. Δεν υπάρχει μέρος που να μην είναι Ελλάδα. Το να είσαι Έλληνας ξεκλειδώνει όλες τις πόρτες και όλα τα τείχη.
    Ποιός κοροϊδεύει τον εαυτό του ότι είναι «μοντέρνος»; Τι πάει να πει αυτό;
    Χαίρομαι που καταλαβαίνεις ότι η παράδοση είναι πάντα ζωντανή και έχεις την υποστήριξή μου στο έργο σου.

    ReplyDelete
  2. Δεν υπάρχει πλέον αμιγώς Αμερικανική κουλτούρα, φροντίσαμε εμείς για αυτό. Και αυτό που έκτοτε παράγει η Αμερική, εμείς πάλι φροντίσαμε να το "ανεβάσουμε" αγοράζοντας το. Όσο για την μεταγενέστερη Αμερικανική κουλτούρα, θα ήταν εθελοτυφλία να την αρνηθούμε, να αγνοήσουμε το τεράστιο έργο όλων των εθνοτήτων του πλανήτη που μετανάστευσαν και ενσωματώθηκαν σε αυτή την ήπειρο. Δεν είναι ο τυφλός που κάνει το κακό, είναι αυτός που ακολουθεί τον τυφλό.

    ReplyDelete
  3. Καλοστημένο και, στο βάθος του, πολιτικοποιημένο και επίκαιρο κείμενο, μπραβο! Είναι καλό να αντιγράφουμε και να ενημερώνουμε τον κόσμο μέσα και από την Παράδοση, όπως είναι καλό να την εξελίσουμε και να μην αρκούμαστε στα επιτεύγματα προηγούμενων γεννεών.

    ReplyDelete